Samo rozpoczęcie inwestowania na giełdzie wydaje się proste: zakładamy rachunek maklerski, wpłacamy pieniądze na zakup akcji lub innych instrumentów i już możemy kupować (a później sprzedawać) papiery wartościowe będące w obrocie na giełdzie.
Zanim to jednak zrobimy, trzeba się do tego przygotować. Należy pamiętać, że inwestowanie wiąże się z ryzykiem, czyli możemy zarówno zarobić, jak i stracić pieniądze.
Zacznij bezpiecznie
Do rozpoczęcia inwestowania na GPW niezbędne jest posiadanie rachunku maklerskiego, który możemy założyć w banku lub biurze maklerskim. W Polsce prowadzonych jest ok 2,1 mln rachunków maklerskich, z czego aż 95 proc. to rachunki internetowe. A to z kolei oznacza, że większość inwestorów narażona jest na cyberoszustwa.
Popularność oszustw inwestycyjnych potwierdzają statystyki Zespołu CERT Polska*. W 2024 roku na Listę Ostrzeżeń przed niebezpiecznymi stronami trafiło ponad 55 tys. domen związanych z fałszywymi inwestycjami.
Zakładając rachunek maklerski należy korzystać tylko z usług instytucji finansowych, które posiadają odpowiednie zezwolenie wydane przez Komisję Nadzoru Finansowego. Nikomu nie należy podawać swoich loginów i haseł do rachunku. Logując się na nasz rachunek upewnijmy się, że wchodzimy na stronę naszego banku, czy domu maklerskiego. Czasem niewinna literówka w adresie strony internetowej może przekierować nas na fałszywą stronę.
Uważać trzeba także na wszelkie emaile, wiadomości tekstowe, czy telefony od instytucji finansowych. Oszuści często podszywają się pod takie podmioty. Jeśli nie mamy pewności, kto dzwoni lub pisze do nas – sami zadzwońmy do podmiotu prowadzącego nasz rachunek maklerski.
Nie dajmy się też zwieść internetowym reklamom – obietnica szybkich zysków, niskich opłat, nadzwyczajnych okazji zazwyczaj jest próbą oszustwa. Szczególnie uważać należy na wszelkie posty i reklamy w mediach społecznościowych. Nie instalujmy aplikacji, co do których nie mamy pewności.
Wszystkie próby oszustw internetowych należy zgłaszać do Zespołu CERT Polska, a jeśli doszło do kradzieży pieniędzy – koniecznie zgłosić się na Policję.
Szukaj wiedzy, ćwicz „na sucho”
Jest wiele miejsc, w których możemy zdobyć odpowiednia wiedzę na temat zasad związanych z inwestowaniem na giełdzie. Ale trzeba być ostrożnym z ich wyborem. Najlepiej na początek skorzystać ze strony internetowej giełdy oraz działającej przy niej Fundacji GPW, która zajmuje się edukowaniem w obszarze rynku kapitałowego. Giełda, Fundacja GPW oraz inne podmioty rynku kapitałowego organizują szereg szkoleń, kursów, konferencji, webinarów dla początkujących inwestorów. Posiadają też ogromną bazę materiałów edukacyjnych.
Organizują także gry, często we współpracy z dziennikami ekonomicznymi lub portalami o tematyce finansowej, w których „na sucho”, inwestując wirtualne pieniądze, ale na realnym rynku, możemy zobaczyć w praktyce na czym polega inwestowanie na giełdzie i z jakimi ryzykami się wiąże.
Organizacje wspierające inwestorów indywidualnych
Na polskim rynku kapitałowym prężnie działają organizacje i stowarzyszenia skupiające inwestorów indywidualnych. Największym z nich jest Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych (SII). To najstarsza organizacja skupiająca inwestorów w Polsce, która działa od 1999 roku. Stowarzyszenie jest organizatorem licznych konferencji, spotkań i webinarów na temat inwestowania i funkcjonowania rynku kapitałowego. W zasobach SII dostępne są materiały wideo i publikacje, które zapewnią praktyczną edukację na różnych poziomach wiedzy i zaawansowania. Członkowie SII otrzymują dostęp do licznych kursów online. Jednym z nich jest np. szkolenie „Zostań inwestorem w 10 krokach” – dla początkujących, który realizowany jest wspólnie z Fundacją GPW w ramach projektu Szkoła Giełdowa on-line.
Wsparcie można uzyskać też np. w Klubie Inwestorek Indywidualnych. Jednym z celów, jaki przyświecał powstaniu tego stowarzyszenia jest chęć edukowania poprzez dostęp do wiedzy, kontakt z ekspertami i stworzenie przestrzeni do nauki, integracji, wymiany doświadczeń oraz nawiązywania relacji.
Ochrona inwestora: System Rekompensat
O tym, że inwestowanie na giełdzie wiąże się z ryzykiem już wiemy. Ale oprócz ryzyka inwestycyjnego istnieje także ryzyko niewypłacalności podmiotu prowadzącego rachunek maklerski. Na co wówczas może liczyć inwestor? Na tzw. System Rekompensat, którym administruje Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych.
Na szczęście do niewypłacalności podmiotów prowadzących rachunki maklerskie klientów dochodzi bardzo rzadko. Pamiętać należy, że działalność maklerska jest licencjonowana i obwarowana szeregiem regulacji, które mają na celu ochronę inwestora. Ale gdy dojdzie już do takiej sytuacji, że podmiot prowadzący rachunek maklerski klienta będzie niewypłacalny, inwestor jest objęty System Rekompensat.
Ochroną objęte są środki pieniężne i instrumenty finansowe inwestora do określonej wysokości. Górna granica środków objętych ochroną Systemu Rekompensat wynosi równowartość 22 000 EUR, przy czym do kwoty 3 000 EUR wypłata realizowana w 100%, powyżej 3 000 EUR – w 90%, zatem limit rekompensaty wypłacanej dla jednego inwestora wynosi 20 100 EUR.
Straty inwestycyjne, czyli decyzje inwestycyjne skutkujące poniesieniem straty na inwestycji (np. spadek cen akcji po ich zakupie), nie podlegają ochronie Systemu.
Celem Systemu Rekompensat jest dodatkowym zabezpieczeniem aktywów inwestorów powierzonych licencjonowanym firmom inwestycyjnym, w przypadku gdy wszystkie procedury ostrożnościowe i systemy nadzoru nad firmami inwestycyjnymi nie są w stanie zapewnić inwestorom pełnej ochrony.
Prawo do rekompensaty ze środków systemu rekompensat nie pozbawia inwestora możliwości dochodzenia pozostałych roszczeń bezpośrednio od firmy inwestycyjnej.
* CERT to nazwa grupy specjalistów zajmujących się bezpieczeństwem komputerowym i sieciowym, której głównym zadaniem jest reagowanie na incydenty, takie jak ataki hakerskie czy oszustwa internetowe. Pełna nazwa to Computer Emergency Response Team, a w Polsce przykładem takiego zespołu jest CERT Polska działający w ramach NASK.
O Autorze: Dariusz Marszałek – Szef Zespołu Promocji i Marketingu w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych; Członek Rady Edukacji Finansowej.
